Strategie żywieniowe w profilaktyce porodu przedwczesnego

Główne informacje:

• Szacuje się, że 10% dzieci na świecie rodzi się przedwcześnie, przy czym częstość ta jest znacznie wyższa w Afryce i Azji Południowej.¹
• Obecne strategie prewencyjne i interwencje są skuteczne tylko dla określonych grup kobiet ze względu na niejednorodność wyników i brak zrozumienia mechanizmów leżących u ich podstaw.
• W obecnych czasach, w celu zapobiegania przedwczesnym porodom, coraz częściej się sięga po strategie żywieniowe, szczególnie w świetle rosnącej liczby badań klinicznych, które potwierdzają korzyści wynikające z suplementacji diety kwasami omega-3 i mikroelementami.

Poród przedwczesny jest definiowany jako poród przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży (ryc. 1). Szacuje się, że każdego roku około 15 milionów dzieci na świecie rodzi się przedwcześnie. Przedwczesne narodziny są główną przyczyną zgonów dzieci w wieku poniżej 5. roku życia. Mimo że postęp w opiece medycznej zwiększył szanse na przeż ycie dzieci urodzonych przedwcześnie, to jednak może on prowadzić do niepożądanych skutków zdrowotnych, zarówno krótko- jak i długoterminowych.

Ryc. 1. Klasyfikacja porodów przedwczesnych

Nie są dobrze poznane przyczyny i mechanizmy porodu przedwczesnego. Większość takich porodów ma charakter spontaniczny, jednak zidentyfikowano kilka czynników ryzyka. Na niektóre z nich jeszcze nie mamy wpływu, podczas gdy inne, takie jak dieta i styl życia, mogą być modyfikowane (ryc. 2).

Obecnie istnieje niewiele interwencji, które mogą skutecznie zmniejszyć ryzyko przedwczesnego porodu. Dostępne interwencje opierają się głównie na stosowaniu środków farmakologicznych (progesteron, tokolityki) lub procedur medycznych, takich jak szew szyjkowy lub założenie pessara. Są one jednak skuteczne tylko u określonych grup kobiet^1,2, wymagają wczesnych badań przesiewowych w celu oceny i rozpoznania czynników ryzyka oraz podjęcia decyzji o interwencji, a także ścisłej obserwacji medycznej.

Czynniki wpływające na poród przedwczesny

Ryc. 2. Modyfikowalne i niemodyfikowalne czynniki ryzyka porodu 
*Możliwe do rozwiązania za pomocą odżywiania

Właściwa dieta stanowi istotny element w zmniejszaniu ryzyka porodu przedwczesnego. Mogą one wpływać na różne czynniki ryzyka, takie jak nieodpowiednio zbalansowana dieta, nieprawidłowy wskaźnik masy ciała (BMI), słaby przyrost masy ciała w ciąży oraz cukrzycę ciążową². Największy wpływ na zmniejszenie ryzyka przedwczesnego porodu mają kwasy tłuszczowe omega-3 (DHA i EPA)3 . Inne składniki odżywcze, takie jak cynk, witamina D, witamina A, wapń, żelazo, kwas foliowy, połączenie żelazo-folian, magnez i probiotyki, choć posiadają różny poziom dowodów, również mogą wpływać na redukcję ryzyka przedwczesnego porodu²

Interwencje żywieniowe – badania skuteczności

Dwa duże badania kliniczne dostarczają silnych dowodów dla roli suplementacji omega-3 w zmniejszaniu ryzyka wystąpienia PTB. W badaniu ORIP (Omega-3 Fats to Reduce the Incidence of Prematurity) kobiety w ciąży otrzymywały 900 mg/dzień omega-3 LCPUFA (DHA:EPA 8:1) od 20. do 34. tygodnia ciąży (ryc. 3).

Wyniki wskazują, że kobiety z niskim stężeniem kwasów omega-3 we wczesnej ciąży miały niższe względne ryzyko przedwczesnego porodu, gdy były suplementowane tą wysoką dawką omega-3⁴.

Jednak ta sama analiza sugerowała również, że suplementacja wysoką dawką omega-3 zwiększyła względne ryzyko wystąpienia PTB u kobiet z już wysokim stężeniem omega-3 na początku ciąży. Podobnie wyniki badania klinicznego ADORE (Assessment of DHA on reducing early preterm birth) wskazują, że kobiety z niskim wyjściowym stężeniem omega-3 odnoszą największe korzyści z suplementacji dużych dawek DHA (1000 mg) podczas ciąży⁵ .

Ryc. 3. Projekt badania klinicznego ORIP klinicznego 

Chociaż pojawiają się dowody sugerujące pozytywny wpływ suplementacji wieloma mikroelementami (MMN) na zmniejszenie ryzyka porodu przedwczesnego, wydaje się to ograniczone do krajów o niskich i średnich dochodach⁶. Jednak ostatnie wyniki badania klinicznego wykazały obiecujące rezultaty. W badaniu Nutritional Intervention Preconception and During Pregnancy to Maintain Healthy Glucose Metabolism and Offspring Health (NiPPeR) porównano efekty preparatów zawierających mio-inozytol, probiotyki i zestaw witamin ze standardowymi suplementami dla kobiet w ciąży. Wyniki badania wskazują na zmniejszenie częstości występowania porodu przedwczesnego w grupie interwencyjnej. Efekt ten był szczególnie obserwowany w przypadku późnego porodu przedwczesnego (34.-36. tyg. ciąży) i wiązał się z mniejszą liczbą przedwczesnych pęknięć błon płodowych (ryc. 4)⁷ .

Ryc. 4. Wyniki badania klinicznego NiPPeR

Wyniki ostatnich badań klinicznych wzmacniają znaczenie strategii interwencji żywieniowych w celu zmniejszania ryzyka PTB. Choć badania były prowadzone głównie w populacjach o wysokich dochodach, to takie strategie mogą być potencjalnie skierowane na różne mechanizmy przyczyniające się do przedwczesnego porodu i mogą okazać się skutecznym narzędziem w profilaktyce porodów przedwczesnych.

Bibliografia

1. WHO Factsheet-Preterm birth: https://www. who.int/news-room/fact-sheets/detail/ preterm-birth

2. Samuel TM, Sakwinska O, Makinen K, Burdge GC, Godfrey KM, Silva-Zolezzi I. Preterm Birth: A Narrative Review of the Current Evidence on Nutritional and Bioactive Solutions for Risk Reduction. Nutrients. 2019 Aug 6;11(8):1811. doi: 10.3390/nu11081811. PMID: 31390765; PMCID: PMC6723114.

3. Middleton P, Gomersall JC, Gould JF, Shepherd E, Olsen SF, Makrides M. Omega-3 fatty acid addition during pregnancy. Cochrane Database Syst Rev. 2018 Nov 15;11(11):CD003402. doi: 10.1002/14651858.CD003402.pub3. PMID: 30480773; PMCID: PMC6516961.

4. Simmonds LA, Sullivan TR, Skubisz M, Middleton PF, Best KP, Yelland LN, Quinlivan J, Zhou SJ, Liu G, McPhee AJ, Gibson RA, M a kri d e s M . O m e g a-3 f at t y a ci d supplementation in pregnancy-baseline omega-3 status and early preterm birth: exploratory analysis of a randomised controlled trial. BJOG. 2020 Jul;127(8):975-981. doi: 10.1111/1471-0528.16168. Epub 2020 Mar 3. PMID: 32034969.

5. Carlson, S. E., Gajewski, B. J., Valentine, C. J., Kerling, E. H., Weiner, C. P., Cackovic, M., DeFranco, E. A. (2021). Higher dose docosahexaenoic acid supplementation during pregnancy and early preterm birth: A randomised, double-blind, adaptive-design superiority trial. eClinicalMedicine, 36. doi:10.1016/j.eclinm.2021.100905.

6. Keats EC, Haider BA, Tam E, Bhutta ZA. Multiplemicronutrient supplementation for women during pregnancy. Cochrane Database Syst Rev. 2019 Mar 14;3(3):CD004905. doi: 10.1002/14651858.CD004905.pub6. PMID: 30873598; PMCID: PMC6418471.

7. Godfrey, K. M., Barton, S. J., El-Heis, S., Kenealy, T., Nield, H., Baker, P. N., Chong, Y. S., Cutfield, W., Chan, S. Y., & NiPPeR Study Group (2021). Myo-Inositol, Probiotics, and Micronutrient Supplementation From Preconception for Glycemia in Pregnancy: NiPPeR International Multicenter Double-Blind Randomized Controlled Trial. Diabetes care, 44(5), 1091– 1099. https://doi.org/10.2337/dc20-2515.