Wpływ żywienia uzupełniającego w kontekście rozwoju pięciu zmysłów u dzieci

9 min. czytania /

Kluczowe informacje:

  • Rozwój wszystkich zmysłów rozpoczyna się już w życiu płodowym. Zmysły dziecka stopniowo dojrzewają, umożliwiając interakcję z otaczającym światem.
  • Zmysł smaku i dotyku pojawiają się zaraz po narodzinach i szybko rozwijają się w ciągu pierwszych 2 lat życia, podczas gdy wzrok dojrzewa do 3. roku życia. Rozwój zmysłów słuchu i węchu trwa dłużej - co najmniej do. 8 roku życia.
  • Podczas posiłków aktywowany jest każdy z 5 zmysłów, co pozwala na ich rozwój i, przez to, akceptację szerokiej gamy smaków, zapachów, dźwięków i widoków. 
     
Pobierz Artykuł Dodaj do ulubionych

Rozwój zmysłów niemowląt jest złożonym procesem, który rozpoczyna się przed narodzinami i trwa dalej w okresie wczesnego dzieciństwa. Już od momentu poczęcia powstają układy odpowiedzialne za zmysły. Następnie stopniowo dojrzewają, co pozwala dziecku na poznawanie i interakcję 
z otaczającym je światem. Rozwój sensoryczny obejmuje złożone zależności pomiędzy czynnikami genetycznymi, ścieżkami nerwowymi i bodźcami środowiskowymi.

Wzrok

Przy narodzinach niemowlęta mają ograniczoną ostrość widzenia, a ich uwagę przyciągają wzory 
i twarze o wysokim kontraście. Wraz z dojrzewaniem układów sensorycznych rozwijają się możliwości skupienia wzroku, śledzenia ruchów oraz postrzegania głębi i odległości.1 Rozwój ten jest warunkowany przez czynniki genetyczne oraz środowiskowe, takie jak ekspozycja na bodźce wzrokowe, czy kontakt z opiekunami. Powstawanie połączeń nerwowych i rozwój drogi wzrokowej grają kluczową rolę w kształtowaniu percepcji wzrokowej niemowlęcia.

Słuch

Niemowlęta już przy narodzinach charakteryzują się dobrze rozwiniętym słuchem i mogą reagować na dźwięki poprzez strach, wyciszenie lub zmianę wyrazu twarzy. Potrafią rozpoznać znajome głosy, w tym głosy rodziców, oraz zwracać uwagę na mowę. Jednakże, nauka pełnego rozpoznawania 
i rozumienia szerokiego spektrum dźwięków to czasochłonny proces.2 Wczesne doświadczenia słuchowe oraz interakcje z opiekunami grają kluczową rolę w rozwoju percepcji słuchowej niemowląt.

Dotyk

Dotyk jest jednym z najistotniejszych zmysłów u niemowląt.3 Pierwsze odczucia dotykowe pojawiają się już w 7. tygodniu ciąży i rozwijają się w okresie niemowlęcym. Dotyk ma kluczowe znaczenie dla nie tylko tworzenia więzi z rodzicami, ale i dla całościowego rozwoju. Kontakt “skóra do skóry” wraz z delikatnym dotykiem dają dziecku poczucie więzi, komfortu oraz bezpieczeństwa.4 Dojrzewanie dotyku jest niezbędne do prawidłowej integracji sensorycznej, rozwoju zdolności ruchowych 
i dobrostanu emocjonalnego. Dodatkowo, posiłki to czas, gdy dotyk jest szczególnie wyczulony, ponieważ dzieci przechodzą z karmienia piersią lub butelką na spożywanie stałych pokarmów 
o zróżnicowanej konsystencji.

Smak

Zmysł smaku ma swój początek już w życiu płodowym i dalej rozwija się we wczesnym dzieciństwie. Pomiędzy 13. a 15. tygodniem ciąży pojawiają się pierwsze kubki smakowe, a w momencie narodzin niemowlęta posiadają ich około 10 000, czyli więcej niż osoby dorosłe.5 Początkowo dzieci reagują głównie na smak słodki, który z natury jest przyjemniejszy i umożliwia akceptację mleka matki lub mleka modyfikowanego.6 Wraz z dojrzewaniem dzieci, ich preferencje smakowe ulegają rozszerzeniu i stają się one bardziej otwarte na nowe smaki, w tym kwaśne, słone, czy gorzkie. Na rozwój ten wpływają między innymi czynniki genetyczne, ekspozycja na różne pokarmy oraz wpływy kulturowe. 

Funkcjonowanie zmysłów podczas każdego karmienia RYS. 1: Funkcjonowanie zmysłów podczas każdego karmienia

Węch

Zmysł węchu, czy też powonienie zaczyna rozwijać się jeszcze w życiu płodowym. W momencie narodzin niemowlęta już posiadają sprawny zmysł węchu. Według doniesień naukowych potrafią rozpoznawać zapach mleka matki.7 Wraz z upływem czasu dzieci zyskują biegłość w rozróżnianiu zapachów i rozwijają się u nich preferencje zapachowe. Na rozwój ten wpływają między innymi czynniki genetyczne, ekspozycja na różne zapachy, a także wczesne doświadczenia związane 
z karmieniem piersią i nawiązywaniem więzi z opiekunami.

Posiłki

Wszystkie zmysły są angażowane podczas posiłków niezależnie od stadium rozwoju dziecka. 
W trakcie karmienia piersią lub butelką, gdy dziecko już przyzwyczai się do okoliczności związanych z posiłkiem, zmiany odczuwane przez zmysły są z reguły znikome. Przy rozpoczęciu karmienia uzupełniającego, niezależnie od metody, wszystkie zmysły są wystawiane na nowe wyzwania, gdyż każdy kęs wymaga adaptacji i akceptacji. Ekspozycja na różnorodne doświadczenia sensoryczne stanowi kluczowy element rozwoju umiejętności samodzielnego zdrowego jedzenia.

Bibliografia:

1. Atkinson J. The Developing Visual Brain. Oxford, UK: Oxford University Press; 2000.

2. Moore DR. Development of Auditory Processing in Infants and Children. Adv Exp Med Biol. 2016;894:109‑121.

3. Ward Platt M. The development of touch in the humasn fetus. Semin Perinatol. 2006;30(1):35‑39.

4. Dopwell F. The Importance of Touch in Child Development. J Dev Behav Pediatr. 2019;40(6):491‑492

5. Cowart, B. J. (1981). Development of taste perception in humans: Sensitivity and preference throughout the life span. Psychological Bulletin, 90(1), 43‑73.

6. Mennella JA, Beauchamp GK. The Developmental Origins of a Preference for Sweet and Salty Tastes in Humans. Curr Biol. 2009;19(18):R827‑R831.

7. Schwartz, C., Issanchou, S., & Nicklaus, S. (2009). Developmental changes in the acceptance of the five basic tastes in the first year of life. British Journal of Nutrition, 102, 1375‑1385. doi:10.1017/