DHA w żywieniu dzieci poniżej 12 m.ż.

DHA w żywieniu dzieci poniżej 12 m.ż.
Dr Agnieszka Kozioł-Kozakowska
Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Klinika Pediatrii Gastroenterologii i Żywienia, Pracownia Dietetyki Pediatrycznej

Niezbędnymi składnikami diety są kwasy tłuszczowe omega-3, z których kwas alfa-linolenowy (ALA) nie jest syntetyzowany przez organizm ludzki. Jest jednocześnie prekursorem pozostałych kwasów z tej rodziny, przede wszystkim kwasu najbardziej aktywnych biologicznie kwasów tj. dokozaheksaenowego (DHA) i eikozapentaenowego (EPA). Niezależnie od mechanizmu działania kwasy omega-3 wykazują właściwości przeciwzapalne, przeciwzakrzepowe, antyarytmiczne, przeciwmiażdżycowe, poprawiają profil lipidowy krwi, zmniejszają wytwarzanie czynników prozapalnych (interleukiny 1, czynnika martwicy nowotworów), wykazują działanie antydepresyjne, biorąc udział w budowie dopaminy i serotoniny, minimalizują ryzyko alergii. [1]

Kwasy EPA i DHA wraz z kwasem arachidonowym (AA) odgrywają szczególną rolę w okresie życia płodowego i niemowlęctwa - są niezbędnymi składnikami strukturalnymi w błonach komórkowych. Układ nerwowy jest szczególnie bogaty w DHA, stanowi do 60% sumy kwasów tłuszczowych w fosfolipidach neuronów. Akumulacja DHA w tkankach nerwowych rozpoczyna się w okresie życia płodowego i postępuje z dużą szybkością w ciągu pierwszych 2 lat po urodzeniu, kiedy to wzrost i różnicowanie ośrodkowego układu nerwowego jest najszybsze. [2] Ilość DHA wpływa na funkcjonowanie mózgu a jego niedobór obniża zdolności poznawcze dzieci, co przejawia się między innymi zmniejszeniem możliwości intelektualnych obliczanych na podstawie wskaźnika IQ.[3] Kwas DHA stanowi również główny budulec siatkówki oka, jego niedobór wpływa na zmniejszenie ostrości widzenia. Z tego powodu EFSA dopuściła do użytku oświadczenie zdrowotne „DHA przyczynia się do rozwoju wzroku niemowląt”.

Ponieważ DHA nie jest syntetyzowany w ludzkim organizmie, płód i niemowlę powinny otrzymywać go w ilościach wystarczających do utrzymania optymalnego rozwoju wzrokowego i poznawczego. Zgodnie z rekomendacjami kwasy tłuszczowe niezbędne powinny pochodzić głównie z diety, a podstawowym źródłem DHA są ryby morskie, olej rybi oraz owoce morza. Jak pokazują badania (WOBASZ) Polska niestety należy do krajów szczególnie zagrożonych niedoborem kwasów tłuszczowych długołańcuchowych omega-3 ze względu na niskie spożycie produktów będących dobrym źródłem tych składników. Stąd rekomendacje ekspertów mówiące o konieczności zwiększenia spożycia ryb i ich przetworów, a w sytuacji, gdy spożycie DHA z pokarmem jest niewystarczające - stosowanie suplementacji.[4]

Karmienie piersią, które jest powszechnie zalecane jako optymalna i najbardziej preferowana forma żywienia niemowląt, zawsze dostarcza długołańcuchowych niezbędnych kwasów LC-PUFA a ich ilość jest ściśle zależna od diety matki. Dlatego rekomendacje dla matek karmiących mówią o konieczności suplementacji diety min. 200 mg DHA dziennie, a w przypadku małego spożycia ryb należy

uwzględnić suplementację wyższą, np. 400–600 mg. Nie zaleca się dodatkowej suplementacji DHA diety niemowląt karmionych piersią, właśnie ze względu na fakt zależnej od diety matki zawartości kwasów omega 3 w jej pokarmie.

Liczne badania potwierdziły gorszy rozwój psychomotoryczny oraz intelektualny dzieci karmionych mieszankami mlecznymi nie wzbogaconymi w kwasy omega 3, co potwierdziło kluczową rolę tych kwasów w prawidłowym rozwoju niemowląt. Na tej postawie od kilku lat mleka modyfikowane obligatoryjnie muszą być wzbogacane w kwas DHA[1]. Niedawno przyjęte przepisy nakazują, aby od lutego 2020 r. wszystkie produkty sprzedawane w Unii Europejskiej zawierały zwiększoną ilość DHA, tj. 20–50 mg omega-3 DHA, co odpowiada około 0,5–1% kwasów tłuszczowych i jest wartością nawet wyższą niż średnia ich zawartość w mleku kobiecym.[2] Z tego też powodu niemowlęta karmione mlekiem modyfikowanym nie mają potrzeby otrzymywania dodatkowej suplementacji DHA, ponieważ ilość DHA w mleku modyfikowanym zabezpiecza ich zapotrzebowanie (AI adequate intake ustalone przez EFSA na poziomie 100 mg na dobę)[3]. Mimo, iż przepisy te nie uwzględniają konieczność wzbogacania mleka modyfikowanego w kwas arachidonowy AA, Europejska Akademia Pediatrii zaleca wzbogacanie mieszanek mlecznych zarówno w DHA, jak i AA w ilościach co najmniej równych, ze względu na fakt, iż większość badań klinicznych wykazujących pozytywny efekt suplementacji kwasów tłuszczowych na rozwój psychomotoryczny i IQ dzieci, dotyczyła preparatów zawierających kwas DHA (w dawkach co najmniej 0.64% kwasów tłuszczowych) łącznie z kwasem AA.[4,5,6]


BIBLIOGRAFIA
1. Paulina Sicińska i wsp. Postepy Hig Med Dosw, Suplementacja kwasami omega w różnych chorobach2015; 69: 838-852 e-ISSN 1732-2693
2. Delplanque B et al. Lipid Quality in Infant Nutrition: Current Knowledge and Future Opportunities. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2015 Jul;61(1):8-17. doi: 10.1097/MPG.0000000000000818. PMID: 25883056; PMCID: PMC4927316.
3. Yehuda S. Omega-6/omega-3 ratio and brain-related functions, World Rev. Nutr. Diet.2003; 92: 37–56.
4. Czajkowski K et al. The position of Polish experts group concerning supplementation of DHA and the other omega-3 fatty acids in pregnant women, breast-feeding women, infants and small children. Pediatria Polska 85, 6, November–December 2010, Pages 597-603
5. William C. Heird and Alexandre Lapillonne  The role of essential fatty acids in development, Annual Review of Nutrition 2005 25:1, 549-571
6. European Commission. Commission Delegated Regulation (EU) 2016/127 of 25 September 2015 supplementing Regulation (EU) No 609/2013 of the European Parliament and of the Council as regards the specific compositional and information requirements for infant formula and follow-on formula and as regards requirements on information relating to infant and young child feeding. Off J Eur Union 2016:(L 25/1):1–29
7. EFSA Panel on Dietetic Products. Scientific Opinion on nutrient requirements and dietary intakes of infants and young children in the European Union. EFSA J 2013;11(10):3408.
8. Colombo J et al.  Long-term effects of LCPUFA supplementation on childhood cognitive outcomes. Am J Clin Nutr 2013;98(2):403–12. 53.
9. Colombo J at al. Docosahexaenoic acid (DHA) and arachidonic acid (ARA) balance in developmental outcomes. Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids 2017;121:52–6. 54
10. Berthold Koletzko et al., on behalf of the European Academy of Paediatrics and the Child Health Foundation, Should formula for infants provide arachidonic acid along with DHA? A position paper of the European Academy of Paediatrics and the Child Health Foundation, The American Journal of Clinical Nutrition, Volume 111, Issue 1, January 2020, Pages 10–16, https://doi.org/10.1093/ajcn/nqz252