Dieta dzieci – najistotniejszy wyznacznik światowego zdrowia
Kluczowe informacje:
- W ciągu ostatnich trzydziestu lat żywienie w skali światowej zmienia się szybciej niż kiedykolwiek w historii ludzkości.
- Niedożywienie pozostaje aktualnym problemem, współistniejąc z rosnącą nadwagą i otyłością oraz epidemią chorób niezakaźnych.
- To, co dzieci jedzą, oraz wzorce żywieniowe ustalone we wczesnym okresie życia są najsilniejszymi wyznacznikami globalnej zachorowalności i śmiertelności.
- Największą szansą na poprawę światowego zdrowia jest poprawa jakości żywienia dzieci
Stan odżywienia na świecie oraz diety u jego podstaw nieustannie się zmieniają.
Stan odżywienia oraz poziom spożycia w ciągu ostatnich trzydziestu lat zmieniał się szybciej niż kiedykolwiek w ludzkiej historii. Na świecie odsetek zaburzeń wzrastania, będących wskaźnikiem przewlekłego niedożywienia, spadł z 40% w 1990 roku do 22% w 2020 roku. Ostre niedożywienie (wyniszczenie) u dzieci poniżej 5. roku życia również uległo zmniejszeniu, lecz pozostaje na poziomie 6,7%. Otyłość wzrosła w każdym kraju na świecie. Spośród wszystkich dzieci poniżej 18. roku życia, 22% ma nadwagę, a 8,5% jest otyłych. Statystyki te są skrajnie zróżnicowane.1,2 Znaczna większość dzieci z otyłością lub wyniszczonych, o zaburzonym wzroście, czy z niedoborami zamieszkuje w najbardziej narażonych krajach i społecznościach, a wszystkie formy niedożywienia współistnieją we wszystkich państwach i okolicznościach.
Te zmiany w globalnym stanie odżywienia bezpośrednio wynikają z doboru spożywanej żywności. Obecnie diety na całym świecie są nieprawidłowo zbilansowane. Szacuje się, że 48% populacji spożywa zbyt wiele lub zbyt mało kalorii.2,3
Współcześnie nadal mniej niż połowa niemowląt na świecie jest karmiona wyłącznie piersią. Obecnie żaden z regionów świata nie spełnia wymogów dotyczących prawidłowej diety, a nieprawidłowości w żywieniu w ogóle nie uległy zmianie w przeciągu ostatniej dekady. Według zaleceń WHO - UNICEF spożycie warzyw i owoców jest o około 50% niższe od rekomendowanych pięciu porcji dziennie, a spożycie nasion roślin strączkowych oraz orzechów jest o ponad dwie trzecie niższe od zalecanych dwóch porcji dziennie. Z drugiej strony, spożycie czerwonego i przetworzonego mięsa niemal pięciokrotnie przewyższa górną granicę zalecanego spożycia (jedna porcja tygodniowo). Podobnie w przypadku napojów słodzonych cukrem, gdzie spożycie wzrasta na całym świecie.1,4 W krajach o niskim i średnim dochodzie większość małych dzieci spożywa zboża, lecz tylko około połowa spożywa owoce lub warzywa każdego dnia, a ponad połowa nie otrzymuje produktów pochodzenia zwierzęcego. Część z tych niedoborów jest wspólna zarówno dla krajów wysokodochodowych, jak i niskodochodowych. W Stanach Zjednoczonych, na przykład, 20% dzieci poniżej 2. roku życia nie spożywa ani jednej porcji owoców lub warzyw w danym dniu. W każdym regionie świata dzieci są bardziej skłonne do spożywania żywności lub napojów z dodatkiem cukru niż do spełnienia zaleceń dotyczących spożycia owoców i warzyw. Ponadto, w obszarach o średnich i wysokich zarobkach znaczna większość dzieci spożywa zbyt dużo białka odzwierzęcego, przetwarzanego mięsa oraz za dużo kalorii. Niekorzystne diety i nawyki żywieniowe, które napędzają tę globalną zmianę w stanie odżywienia zawiązują się na wczesnych etapach rozwoju i ugruntowują się do 2. roku życia.3,5
To, co spożywamy, najsilniej rzutuje na nasze zdrowie
Konsekwencją nieadekwatnego żywienia jest łączne ryzyko niedożywienia i nadwagi (przekarmiania), które dotyczy całego świata, ale jest nieproporcjonalnie większe w populacjach o niskich i średnich dochodach. Zarówno niedożywienie, jak i przekarmianie na wczesnych etapach życia prowadzą do zmian strukturalnych oraz funkcjonalnych, które mogą skutkować rozwojem ostrych lub przewlekłych chorób. Wczesne niedożywienie, w tym niedobory mikroskładników, prowadzi do upośledzenia rozwoju poznawczego i może prowadzić do nawracających infekcji. Efekt ten może być odwracalny przy pomocy interwencji żywieniowych i środowiskowych. Jednakże, niedożywienie i śmiertelność wśród dzieci (szczególnie w połączeniu z infekcjami minionych dekad) stopniowo ustępują, a ich miejsce zajmują niezakaźne choroby przewlekłe. Schorzenia układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca, nowotwory oraz przewlekłe choroby oddechowe są główną przyczyną niepełnosprawności i przedwczesnych zgonów. Przewlekłe choroby niezakaźne odpowiadają za prawie 70% wszystkich zgonów na świecie, co wpływa na koszty ochrony zdrowia oraz obciążenie ekonomiczne wszystkich krajów. Wysokie BMI, niskie spożycie warzyw oraz wysokie spożycie sodu to czynniki najsilniej powiązane ze śmiertelnością. Spośród dziesięciu najistotniejszych czynników ryzyka związanych ze zgonami, aż sześć dotyczy żywienia: wysoki poziom glukozy we krwi, nadciśnienie tętnicze, wysokie BMI, wysokie stężenie cholesterolu LDL, niedożywienie dzieci i matek oraz niska jakość diety (lub ryzyko żywieniowe, np. niskie spożycie warzyw i owoców, niskie spożycie pełnoziarnistych produktów, wysokie spożycie słodzonych napojów oraz soli).3, 6, 7
Schematy żywieniowe kształtują się wcześnie, co stwarza okno możliwości
Wszystkie schematy żywieniowe powiązane z krótkoterminową i długoterminową chorobowością oraz niepełnosprawnością ugruntowują się w pierwszych latach życia. Dom, społeczność oraz otoczenie socjalne i ekonomiczne powinny współdziałać, aby zapewnić dzieciom najlepszy start w żywieniu: Po pierwsze, należy wspierać spożycie warzyw i owoców (stanowiących połowę dziennego spożycia żywności dziecka), produktów pełnoziarnistych oraz źródeł białka pochodzących zarówno z roślin, jak i z niektórych produktów zwierzęcych oraz orzechów. Po drugie, należy znacznie ograniczać spożycie dodanego cukru i sodu w żywności oraz podczas gotowania.

RYS.1 To, co jedzą dzieci stanowi najsilniejszy wyznacznik krótkofalowego i długofalowego zdrowia.
Podczas 1000 pierwszych dni życia, a także w okresach dynamicznych zmian we wzroście i rozwoju (takich jak przejście do adolescencji), mamy do czynienia ze szczególnymi “oknami możliwości”, które są kluczowe dla kształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych. Stanowią one naszą największą szansę na wywarcie istotnego wpływu na żywienie i zdrowie społeczeństwa. 2,4,5
Bibliografia
1. United Nations Children’s Fund (UNICEF), 2021 World Health Organization, International Bank for Reconstruction and Development / The World Bank. Levels and trends in child malnutrition: key findings of the 2021 edition of the joint child malnutrition estimates. Geneva: World Health Organization. https://www.who.int/publications/i/item/9789240025257 . Accessed November 15, 2021.
2. Global Nutrition Report (GNR 2021) The state of global nutrition. https://globalnutritionreport.org . Accessed November 15, 2021.
3. Saavedra JM. The Changing Landscape of Children’s Diet and Nutrition: New Threats, New Opportunities. Ann Nutr Metab. 2022;78 Suppl 2:40-50. doi:10.1159/000524328. Epub 2022 May 24. PMID: 35609530.
4. United Nations Children’s Fund (UNICEF) 2021. Fed to Fail? The Crisis of Children’s Diets in Early Life. 2021 Child Nutrition Report. UNICEF, New York, 2021.
5. Saavedra JM, Dattilo AM, Early Nutrition and Long-Term Health, Mechanisms, Consequences, and Opportunities. Second Edition, 2022, Elsevier Ltd. Cambridge US, Woodhead Publishing Series in Food Science, Technology and Nutrition. ISBN: ISBN: 9780128243893; eBook ISBN: 9780128244050
6. Global Burden of Disease (GBD) 2019. Risk Factors Collaborators. Global burden of 87 risk factors in 204 countries and territories, 1990-2019: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2019. Lancet. 2020 Oct 17;396(10258):1223-1249. doi: 10.1016/S0140-6736(20)30752-2. PMID: 33069327; PMCID: PMC7566194. htttps://www.healthdata.org/gbd/2019
7. NCD Risk Factor Collaboration (NCD-RisC). Worldwide trends in body-mass index, underweight, overweight, and obesity from 1975 to 2016: a pooled analysis of 2416 population-based measurement studies in 128·9 million children, adolescents, and adults. Lancet. 2017 Dec 16;390(10113):2627-2642. doi: 10.1016/S0140-6736(17)32129-3. Epub 2017
Jeśli podobała Ci się ta publikacja, może Ci się również spodobać

Zdrowotne i ekonomiczne konsekwencje nieadekwatnego żywienia w dzieciństwie


The Nest 54: Długofalowe efekty nieprawidłowych praktyk żywieniowych
