Najnowsze zasady żywienia zdrowych niemowląt według PTGHiŻD

Omówienie aktualnych zasad żywienia zdrowych niemowląt – styczeń 2021

Na podstawie: Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Szajewska H. i wsp. Standardy Medyczne/Pediatria  2021, T. 18, DOI:10.17444/SMP2021.18.02

W styczniu 2021 roku Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci opublikowało aktualizację stanowisk dotyczących zasad żywienia zdrowych niemowląt oraz karmienia piersią. Najnowsze zalecenia są podsumowaniem wytycznych stworzonych przez ekspertów oraz organizacje międzynarodowe, dostosowanych do polskich warunków. Poniżej przytaczamy najważniejsze ustalenia.

KARMIENIE PIERSIĄ

Jak podają eksperci, przez pierwszych 6 miesięcy życia (minimum do 5 miesiąca życia) dziecko powinno być karmione piersią, przy czym korzyści przynosi również krótsze lub częściowe karmienie piersią. W tym okresie dziecku nie należy podawać innych płynów (np. wody). Po ukończeniu 12. mż. karmienie piersią powinno być kontynuowane tak długo, jak chcą tego matka i dziecko. Karmienie piersią jest zalecane także w przypadku matek chorujących na COVID-19, o ile jest to możliwe.

MLEKA MODYFIKOWANE

Stanowisko polskich ekspertów zawiera również podsumowanie najnowszych przepisów i danych naukowych dotyczących mlek modyfikowanych dla niemowląt i małych dzieci. Zgodnie z nim, do mlek mogą być dodawane takie składniki jak:

·        DHA – obligatoryjnie do preparatów do początkowego i dalszego żywienia niemowląt dodawany w ilości 20-50 mg DHA/100 kcal (rozporządzenie UE z lutego 2020r).

·        Oligosacharydy mleka kobiecego - od 2016 r. do mleka modyfikowanego dodawane mogą być również 2’fukozylolaktoza (2’-FL) i lakto-N-neotetraoza (LNnT) strukturalnie identyczne jak oligosacharydy pokarmu kobiecego. Bezpieczeństwo 2’-FL i LNnT, dodawanych samodzielnie lub łącznie do mieszanek, potwierdziły niezależnie zarówno EFSA, jak i FDA.

 W schemacie eksperci zwrócili również uwagę na zastosowanie preparatów sojowych i hydrolizatów białka. W obu przypadkach dane co do stosowania w leczeniu (preparaty sojowe) i zapobieganiu (hydrolizaty białka) nie są jednoznaczne. O trudnościach metodologicznych w prowadzeniu tego typu badań z wykorzystaniem mlek hydrolizowanych przeczytasz TUTAJ. 

ROZSZERZANIE DIETY

Rozszerzanie diety (tj. wprowadzanie pokarmów stałych i płynów innych niż mleko kobiece lub mleko modyfikowane) można rozpocząć od 17. tygodnia i nie później niż w 26. tygodniu życia. Okres ten należy dopasować indywidualnie dla każdego dziecka. Badania wskazują natomiast, że kluczowe dla rozszerzania diety i kształtowania późniejszych preferencji smakowych są 2 pierwsze lata życia.

Aktualne dane nie wskazują aby wprowadzanie pokarmów uzupełniających przed 6 mż. było szkodliwe lub korzystne dla zdrowia. Dotyczy to również pokarmów alergizujących (takich jak jajo, kaszki zbożowe, ryby i orzeszki ziemne) oraz glutenu.

Rodzic decyduje, „kiedy i co zje dziecko”, dziecko decyduje, „ile zje”.

Nowe pokarmy należy wprowadzać do diety stopniowo, pojedynczo i w małych ilościach, obserwując reakcję dziecka. Należy rozpocząć od wprowadzania typowych pokarmów uzupełniających (np. kaszki ryżowe lub zbożowe), warzyw (brokuł, marchew), owoców (jabłka, gruszki, banany). Ze względu na smak warzywa są trudniej akceptowane przez dzieci niż owoce. Dlatego eksperci zalecają aby warzywa (zwłaszcza zielone) wprowadzać jako pierwsze, ok. 2 tygodnie przed owocami.

Zgodnie ze  stanowiskiem ekspertów nie ma wystarczających danych na korzystny lub niekorzystny wpływ stosowania metody Baby Led Weaning (BLW).

W najnowszym schemacie żywienia niemowląt zwrócono szczególną uwagę na diety eliminacyjne – wegańską i wegetariańską. Uznano, iż ich stosowanie (zwłaszcza diety wegańskiej) może przyczynić się do niedoborów wielu składników odżywczych, przez co wymaga odpowiedniej suplementacji oraz nadzoru lekarza i dietetyka. Tego typu dieta w przypadku dzieci jest trudna do przestrzegania. Dlatego też rodzice muszą być poinformowani o zagrożeniach dla zdrowia, jakie niesie za sobą nieodpowiednio zbilansowany jadłospis.

Produkty o potencjalnych właściwościach alergizujących

Brak jest danych naukowych wykazujących korzystny wpływ opóźnienia wprowadzania pokarmów alergizujących. Eksperci przedstawili rekomendacje co do wprowadzenia jaj, orzeszków ziemnych  oraz glutenu:

• Jajo kurze – dziecku należy podawać dobrze ugotowane (przez 10-15 minut) jajka dwa razy w tygodniu. Polecane: jajko na twardo, w postaci dobrze ugotowanego makaronu jajecznego czy pieczonych produktów z jajkiem;
• Orzeszki ziemne – w postaci masła orzechowego (lub mąki z orzechów arachidowych) z pokarmem/wodą/mlekiem modyfikowanym (ok. 1-2 łyżeczki do herbaty, 1-3x tygodniowo)
• Gluten – dotychczasowe badania nie wskazują jednak na optymalną ilość glutenu, jaką należy wprowadzać do diety niemowlęcia.

Cukier i sól

Unikanie soli pomaga w kształtowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych u dzieci. W związku z tym uznano, że w diecie dziecka w wieku 7-11 mż. powinno znajdować się nie więcej niż szczypta soli dziennie. Do 7 mż. zapotrzebowanie na sód pokrywane jest przez mleko kobiece lub modyfikowane. W przypadku cukru, należy ograniczać spożycie tzw. „wolnych cukrów”, czyli mono- i disacharydów dodawanych do żywności oraz naturalnie występujących w miodzie, syropach i sokach owocowych (z wyłączeniem cukrów występujących w owocach oraz laktozy w mleku). Cukier w diecie dziecka powinien być częścią głównego posiłku, a nie przekąski, i pochodzić z niesłodzonych produktów mlecznych i świeżych owoców. Niepolecane są również koktajle owocowe czy soki. Zgodnie z rekomendacjami, soki (wyłącznie te zawierające 100% soku owocowego) nie powinny być podawane przed ukończeniem 1 rż. U starszych dzieci mogą stanowić przekąskę lub dodatek do posiłku, jednak nie powinny stanowić więcej niż połowę dziennej zalecanej ilości owoców (czyli ok. 120 ml/d w wieku 1-3 lat, 180 ml/d w wieku 4-6 lat i 180 ml/d u starszych dzieci). Ważne jest, aby  w diecie dziecka poniżej 12 mż. nie występował miód, na przykład jako zamiennik cukru Miód nie może być podawany niemowlętom ze względu na możliwość obecności przetrwalników Clostridium botulinum.

NAPOJE

Przez pierwsze 6 miesięcy życia dziecka zapotrzebowanie na płyny zaspokajane jest przez pokarm matki. Później wynosi ok. 800 – 1000 ml/dobę i obejmuje zarówno napoje, jak i wodę pochodzącą z żywności. Głównym napojem w diecie dziecka powinna być  źródlana lub mineralna woda (niskozmineralizowana, niskosodowa, niskosiarczanowa).

Na rynku dostępne są mleka modyfikowane dla młodszych dzieci, przeznaczone dla dzieci w wieku 1-3 lat. Choć nie ma konieczności ich stosowania, to źródła naukowe wykazują, że mogą one znacząco ułatwić bilansowanie diety dziecka, zwiększając spożycie żelaza, witaminy D, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 oraz zmniejszyć spożycie białka, w porównaniu do mleka krowiego. Należy również pamiętać, że niemodyfikowane mleko krowie nie powinno być podawane dzieciom przed ukończeniem 1 rż., a później – w ilości maksymalnie 500 ml/d. Zawiera ono bowiem małą ilość żelaza oraz nadmierną ilość białka i soli mineralnych, co może prowadzić do rozwinięcia niedokrwistości z niedoboru żelaza czy przeciążenia osmotycznego nerek. Podobne zalecenia zostały sformułowanie nt. niemodyfikowanego mleka koziego i owczego, które ze względu na skład soli mineralnych i witamin, nie powinno być podawane dzieciom poniżej 12 mż. Mleka modyfikowane na bazie tych mlek są natomiast bezpieczne i dopuszczone do stosowania na rynku Unii Europejskiej.

Napoje roślinne, nazywane popularnie „mlekiem roślinnym”, nie są odpowiednią alternatywą dla mleka matki. Nie pokrywają zapotrzebowania na składniki odżywcze i nie powinny być podawane dzieciom w 1 rż. Zespół ekspertów zwrócił także uwagę na niską biodostępność składników odżywczych w napojach roślinnych, ale także ryzyko obecności zanieczyszczeń (mykotoksynami i metalami ciężkimi) i nieodpowiednich dla dzieci substancji słodzących. Nie dotyczy to preparatów do żywienia niemowląt na bazie napojów roślinnych, np. sojowych.

Ze względu na brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa, dzieciom do 4 rż. nie powinno podawać się również herbatek z kopru włoskiego.

SUPLEMENTACJA

Schemat żywienia zawiera także rekomendacje dotyczące wybranych witamin i składników mineralnych. Zalecane dawki przedstawiono w poniższej tabeli.

Pełny tekst zaleceń dostępny jest na stronie: https://www.standardy.pl/newsy/id/259