10 najbardziej rozpowszechnionych mitów o zaparciach

Felizardo N. Gatcheco, MD, MSc, FPPS, FPSPGHAN

• Gastroenterolog Dziecięcy & Epidemiolog Kliniczny
• Profesor Nadzwyczajny & Praktykujący Gastroenterolog Dziecięcy. Centralny Uniwersytet Medyczny w Manili & Szpital Metro w Manili, Filipiny

Zaparcia, w zależności od etiologii, mogą być: organiczne (spowodowane zmianami anatomicznymi, między innymi Chorobą Hirschsprunga, zaburzeniami endokrynologicznymi, takimi jak niedoczynność tarczycy); albo występujące najczęściej, czynnościowe (bez zdiagnozowanych anatomicznych, biochemicznych czy fizjologicznych zmian patologicznych).

Największym wyzwaniem pozostaje postępowanie (prewencja, diagnostyka i leczenie) w przypadku zaparć u dzieci. Uformowanie stolca o prawidłowej konsystencji, pobudzenie motoryki jelit oraz rozwiązanie problemów podłoża psychospołecznego – to najważniejsze cele w leczeniu zaparć.

Do wyżej wymienionych wyzwań został opublikowany szereg wytycznych, który może pomóc pracownikom służby zdrowia w diagnozowaniu i leczeniu zaparcia czynnościowego.

Niestety pomimo jasno określonych wytycznych postępowania przy zaparciach nadal istnieją niepotwierdzone badaniami metody leczenia, które to nie tylko komplikują i wydłużają dolegliwości u dzieci z zaparciami, ale również potęgują niepokój

Artykuł ma na celu pomóc w eliminacji tego typu schematów postępowania i zachowania zarówno u rodziców jak i pracowników ochrony zdrowia.

Oto 10 najbardziej rozpowszechnionych mitów o zaparciach:

1. Niemowlę powinno się wypróżniać codziennie.

Niemowlęta oraz dzieci powinny się wypróżniać co drugi dzień albo nawet tylko 2-3 w tygodniu. Dopóki wypróżnianie jest komfortowe i bezproblemowe, a stolec nie jest twardy -możemy uznać to za akceptowalną normę.

2. RTG jamy brzusznej powinien być dodany do listy obowiązkowych badań dla dzieci z zaparciami.

Powszechne wykonanie RTG jamy brzusznej w diagnostyce zaparć funkcjonalnych nie jest wskazane. Jednakże, może być zrobione w przypadku podejrzeń zaklinowania stolca oraz kiedy badanie fizykalne jest niemożliwe do wykonania bądź niewiarygodne.

3. Zwiększona podaż wody w diecie pomaga w leczeniu zaparć.

Niestety skuteczność podobnych praktyk nigdy nie została udowodniona. W obecnych wytycznych, dotyczących dzieci z zaparciami, są zalecenia, żeby utrzymywać normalne spożycie wody, zgodne z wiekiem dziecka.

4. Zaparcia mogą być leczone większą ilością błonnika w diecie.

Do tej pory nie ma potwierdzonej skuteczności tego ponadczasowego mitu. Zalecane jest spożycie błonnika w normalnych ilościach.

5. Zalecenie rozcieńczania mleka modyfikowanego jako metoda leczenia zaparć u niemowląt, karmionych mieszankami.

Powyższa metoda nie ma ani potwierdzenia skuteczności ani udowodnionego bezpieczeństwa stosowania. Może nawet zagrażać w przyjmowaniu odpowiednio zbilansowanych składników odżywczych przez niemowlęta.

6. W celu wywołania defekacji można regularnie stosować czopki na zaparcia.

Zbyt częste stosowanie czopków może być niebezpieczne, powodować uzależnienie, a nawet może być traumatycznym przeżyciem. Czopki mogą być sposobem na oczyszczenie jelit ze złogów kałowych, lecz tylko nie do codziennego stosowania.

7. Regularne stosowanie środków przeczyszczających (laktulozy) może powodować uzależnienie i dlatego jest niebezpieczne.

Laktuloza - jeżeli została podana we właściwej dawce i odpowiednich odstępach czasowych – jest bezpieczna i skuteczna. Można ją podawać przez dłuższy okres czasu aż do ustąpienia zaparcia*. *konieczna jest konsultacja z lekarzem przy wprowadzeniu laktulozy do postępowania leczniczego przy zaparciach)

8. Probiotyki mogą wyleczyć zaparcie.

Niestety, nie ma jeszcze danych, potwierdzających tę tezę, dlatego nie ma rekomendacji w zastosowaniu takiej metody leczenia. Do chwili obecnej, dowody nie są jeszcze na tyle solidne, aby uzasadniać rutynowe stosowanie probiotyków, zarówno jako środka pomocniczego, jak i podstawowego.

9. Zaparcia są niebezpieczne, ponieważ mogą prowadzić do perforacji jelit lub wchłaniania toksyn, co może prowadzić do śmierci.

Takie „potencjalne” konsekwencje zaparć nie były udowodnione, lecz nierzadko są powodem niepotrzebnego strachu, niepokoju i nieprawidłowego zrozumienia problemu.

10. Aby zapobiec zaparciom, zaleca się rozpoczęcie szkolenia nocniczkowego przed ukończeniem pierwszego roku życia dziecka.

Chociaż szkolenie nocniczkowe jest ważne w zapobieganiu zaparć, robienie tego rutynowo dla wszystkich dzieci w wieku 1. roku życia może być szkodliwe.

Rozpoczęcie nauki korzystania z toalety jest podyktowane gotowością rozwojową dziecka, która może nastąpić mniej więcej pomiędzy 2- 4 rokiem życia. Warto zwrócić uwagę na obecność kilku niezbędnych parametrów motorycznych i behawioralnych u dziecka.

Komunikat dla pracowników ochrony zdrowia

Bardzo ważną częścią strategii ogólnego zarządzania problemem zaparć, poza racjonalną i prawidłową diagnozą i leczeniem, jest uwzględnienie demistyfikacji zaparć. Edukacja i poradnictwo mają kluczowe znaczenie, a personel medyczny powinien mądrze i naukowo zająć się źródłami obaw i dezorientacji opiekunów dotkniętego chorobą niemowlęcia lub dziecka.