Probiotyki w profilaktyce i leczeniu chorób alergicznych: co o tym wiemy?

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła, nawracająca, zapalna choroba skóry, często obserwowana u niemowląt i dzieci. Charakteryzuje się zaczerwienieniem, łuszczeniem lub strupami, czasami zmiany skórne mają charakter sączący, zwykle prezentuje się w typowy sposób morfologiczny. Zwykle zaczyna się we wczesnym dzieciństwie i może być pierwszym krokiem w „marszu atopowym”.¹ 

Częstość występowania AZS wynosi 15-20% u dzieci i 1-3% u dorosłych, a w krajach uprzemysłowionych zapadalność wzrosła od 2 do 3 razy w ciągu ostatnich dziesięcioleci.1 Dowody z nowszych artykułów pokazują, że AZS jest powszechnym problemem dotykającym niemowlęta, dzieci, młodych ludzi i dorosłych. W badaniach, przeprowadzonych na całym świecie, najwyższy wskaźnik był wśród dzieci szwedzkich (34%), a najniższy wśród dzieci tunezyjskich – 0,65%. Te liczby sprawiły, że wyprysk atopowy został globalnym problemem zdrowia publicznego.² 

Trwające badania wskazują na to, że rozwój atopowego zapalenia skóry jest związany zarówno ze skórą, jak i z mikrobiomem jelitowym. Wynika to z koncepcji, że różnorodność i ilość bakterii są skorelowane z etiologią i rozwojem różnych chorób niezakaźnych, w tym chorób alergicznych. 

Wyniki badań wskazują na zmiany w mikrobiocie jelitowej u pacjentów z atopowym zapaleniem skóry. Mikrobiota jelitowa pacjentów z AZS charakteryzowała się mniejszą różnorodnością, ze znacznie mniejszą liczbą korzystnych dla organizmu drobnoustrojów (Lactobacillus, Bifidobacterium) oraz wyższą liczbą patogenów takich jak: E coli, C. difficile oraz S. aureus w porównaniu z mikrobiotą zdrowych osób. Skłoniło to naukowców do sformułowania tezy, że niemowlęta o mniejszej różnorodności drobnoustrojów jelitowych wydawały się mieć zwiększoną podatność na AZS.³ 

Zgromadzone dowody naukowe są przekonujące, że spożywanie probiotyków może stanowić znaczącą i skuteczną alternatywę dla dostarczania pożytecznych bakterii i odbudowy mikrobioty jelit. 

Probiotyki (wg definicji FAO/WHO) to żywe drobnoustroje, które podane w odpowiedniej ilości wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza.⁴ 

Probiotyki zapewniają zwiększenie syntezy składników odżywczych (aminokwasów i witamin) u gospodarza i zwiększenie zawartości krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych w jelitach, co z kolei obniża pH jelit i hamuje namnażanie patogenów. Przyczyniają się do kształtowania prawidłowego mikrobiomu jelit, wpływają na prawidłową  odpowiedz immunologiczną , zmniejszając tym samym objawy kliniczne AZS.³ 

Suplementacja probiotycznymi szczepami takimi jak Lactobacillus GG i Saccharomyces boulardii przyspiesza uwalnianie cytokin i zwiększa produkcję IgA w jelitach. Probiotyki również mają wpływ na regulacje i redukcje ekspresji cytokin proalergicznych (IL-5 i IL-13).³ 

B. animalis z podgatunkami lactis Bb-12 i B. longum Bb-46 znacząco hamowały rozwój szkodliwych drobnoustrojów w jelicie S. aureus i E. coli, związanych z rozwojem wyprysku atopowego.⁵ 

W ciągu ostatnich dekad wzmożono badania nad rolą probiotyków w leczeniu i/lub zapobieganiu chorobom alergicznym. 

Niedawno opublikowane stanowisko EAACI w sprawie profilaktyki alergii pokarmowej stwierdza, że „nie ma zaleceń za lub przeciw stosowaniu probiotyków u kobiet w ciąży i/lub karmiących piersią i/lub niemowląt w monoterapii lub w połączeniu z innymi podejściami w profilaktyce alergii pokarmowej u niemowląt i małych dzieci”. Ich systematyczny przegląd obejmował dziewięć badań. Chociaż nie ma dowodów na to, że stosowanie probiotyków powodowało jakiekolwiek szkody, efektów klinicznych nie można ekstrapolować na inne probiotyki.⁶ 

W innym przeglądzie wyniki dotyczące zarówno leczenia, jak i zapobiegania AZS były niespójne. Niektóre szczepy probiotyczne miały wpływ na proporcję poszczególnych taksonów bakteryjnych, podczas gdy inne - nie. Przypisywano je różnicom w dawce, zastosowanym szczepie probiotycznym, czasie podawania i metodzie analizy.⁷ 

W związku z tym przypominamy, że choroby alergiczne i rozwój mikrobioty jelitowej niemowląt są złożone i wieloaspektowe. Czynniki, które należy wziąć pod uwagę, to: rodzaj porodu, żywienia, wiek w którym rozpoczęto suplementacje probiotykami, które w istotny sposób determinują efekty suplementacji w konkretnej populacji.^3,7 

Podsumowanie  

Atopowe zapalenie skóry to przewlekła, nawracająca, zapalna choroba skóry, która ma duży wpływ na niemowlęta i dzieci. Rozpoczęte badania sugerują, że dysbioza jelit może być czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju AZS, a probiotyki, ze względu na to, jak wpływają na odpowiedź immunologiczną, są uznawane za dodatkową formę leczenia lub profilaktyki. 

Chociaż dane są obiecujące, nie ma zgody co do zalecania stosowania probiotyków w leczeniu lub zapobieganiu wyprysku atopowemu. Potrzebne są bardziej obszerne, dobrze kontrolowane badania kliniczne, aby poprzeć tą tezę. 

„Potrzebne jest lepsze zrozumienie interakcji dieta-mikrobiom-gospodarz, ponieważ stanowi to dla nas ogromną szansę na udoskonalenie interwencji żywieniowych w celu wspierania zdrowego mikrobiomu i dobrego samopoczucia człowieka.”⁷ 

Bibliografia: 

1. Nutten S: Atopic Dermatitis: Global Epidemiology and Risk Factors. Ann Nutr Metab 2015;66(suppl 1):8-16. 

2. Hadi HA, Tarmizi AI, Khalid KA, Gajdács M, Aslam A, Jamshed S. The Epidemiology and Global Burden of Atopic Dermatitis: A Narrative Review. Life (Basel). 2021 Sep 9;11(9):936. 

3. Fang Z, Li L, Zhang H, Zhao J, Lu W, Chen W. Gut Microbiota, Probiotics, and Their Interactions in Prevention and Treatment of Atopic Dermatitis: A Review. Front Immunol. 2021 Jul 14;12:720393. 

4. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Health and nutritional properties of probiotics in food including powder milk with live lactic acid bacteria. http://www.who.int/foodsafety/publications/fs_management/en/probiotics.pdf (Accessed on 27 May, 2022). 

5. Martinez FA, Balciunas EM, Converti A, Cotter PD, de Souza Oliveira RP. Bacteriocin Production by Bifidobacterium Spp. A Review. Biotechnol Adv (2013) 31(4):482–8. doi: 10.1016/j.biotechadv.2013.01.010. 

6. Halken S, Muraro A, de Silva D, Khaleva E, Angier E, Arasi S, Arshad H, Bahnson HT, Beyer K, Boyle R, du Toit G, Ebisawa M, Eigenmann P, Grimshaw K, Hoest A, Jones C, Lack G, Nadeau K, O'Mahony L, Szajewska H, Venter C, Verhasselt V, Wong GWK, Roberts G; European Academy of Allergy and Clinical Immunology Food Allergy and Anaphylaxis Guidelines Group. EAACI guideline: Preventing the development of food allergy in infants and young children (2020 update). Pediatr Allergy Immunol. 2021 Jul;32(5):843-858. 

7. Davis EC, Dinsmoor AM, Wang M, Donovan SM. Microbiome Composition in Pediatric Populations from Birth to Adolescence: Impact of Diet and Prebiotic and Probiotic Interventions. Dig Dis Sci. 2020 Mar;65(3):706-722.