Zdrowotne i ekonomiczne konsekwencje nieadekwatnego żywienia w dzieciństwie

Według danych WHO, 45% zgonów dzieci jest związanych z niedożywieniem.¹ W 2022 roku wyniszczenie dotknęło 6,8% dzieci poniżej 5. roku życia. Najwyższy odsetek wyniszczonych dzieci występował w Azji Południowej (14,3%) oraz Azji Południowo- Wschodniej (7,8%).² Do wyniszczenia dochodzi, gdy masa ciała dziecka jest zbyt niska w stosunku do wzrostu. Obserwuje się spadek odsetka dzieci dotkniętych zaburzeniami wzrastania z 26,3% w 2012 roku do 22,3% w 2022 roku.² Zaburzenia wzrastania występują, gdy wzrost dziecka jest zbyt niski w stosunku do jego wieku.² Biorąc pod uwagę nadwagę i otyłość, globalna częstość występowania wynosiła 5,6% w 2022 roku. Obecnie na świecie nie udaje się realizować celu, by zmniejszyć częstotliwość  występowania tych zaburzeń do 3% do 2030 roku. Niedożywienie w wieku dziecięcym istotnie wpływa na wzrost i rozwój. Wyniszczenie jest objawem niewystarczającej podaży żywności lub częstej ekspozycji na choroby zakaźne, takie jak biegunka. W rezultacie układ odpornościowy jest osłabiony, co sprawia, że dziecko jest bardziej podatne na choroby zakaźne, a ryzyko zgonu wzrasta.³ Z drugiej strony, dzieci z nadwagą są obciążone wyższym ryzykiem otyłości w dorosłości. Otyłość jest związana z różnymi chorobami, w tym z cukrzycą oraz innymi niezakaźnymi chorobami przewlekłymi.³ Zaburzenia wzrastania są konsekwencją długotrwałej niewystarczającej podaży składników odżywczych. Prowadzi to do nieodwracalnych zmian w mózgu i ciele dziecka, opóźnionego rozwoju poznawczego oraz obniżonych zdolności intelektualnych i socjoemocjonalnych.^3,4

Zahamowanie wzrostu to najbardziej niepokojący wskaźnik stanu odżywienia. Dzieci o zahamowanym wzroście są w grupie wyższego ryzyka porzucenia szkoły i z reguły mają niższe zarobki.⁴ Matki z grupy o zahamowanym wzroście częściej mają powikłania w ciąży i są w grupie wyższego ryzyka urodzenia dziecka o niskiej masie urodzeniowej, co skutkuje międzypokoleniowym cyklem niedożywienia.³ Ponadto, zahamowanie wzrostu wpływa długofalowo na rozwój ekonomiczny i przyczynia się do międzypokoleniowego ubóstwa. Wśród pracowników, którzy w dzieciństwie cierpieli z powodu zahamowanego wzrostu, zarobki są zmniejszone o średnio 5-7% na osobę. Wartość ta oscyluje pomiędzy 1 a 13% w krajach takich jak Etiopia.⁴

Kluczowym aspektem przeciwdziałania zahamowaniu wzrostu jest adekwatne żywienie i interwencje zdrowotne, szczególnie w ciągu 1000 pierwszych dni dziecka. W ciągu pierwszych 6 miesięcy życia wyłączne karmienie piersią przynosi najwięcej korzyści dla dzieci. Mleko matki zawiera wszystkie składniki niezbędne dla noworodków, a poza wartością odżywczą zapewnia także ochronę przed infekcjami przewodu pokarmowego. Pokarm matki to także świetne źródło energii i składników odżywczych dla dzieci.⁵ W ubogich krajach, takich jak Filipiny, częstotliwość występowania zahamowanego wzrostu znacznie się zwiększa wraz z wprowadzeniem pokarmów uzupełniających. Do nieprawidłowych schematów żywienia należy między innymi: wprowadzanie mleka krowiego przed 12. miesiącem życia, co może zwiększać ryzyko krwawienia w obrębie jelit. Niedojrzałe nerki dzieci nie są na tym etapie gotowe do filtrowania takich ilości białka i składników mineralnych, jakie są zawarte w mleku krowim.⁶ Niedożywione dzieci, szczególnie w obszarach wiejskich, nie spełniają kryteriów różnorodności żywieniowej oraz minimum rekomendowanych posiłków.^2,7 Konflikty, zmiany klimatu, rosnące ceny żywności i trwające konsekwencje pandemii COVID-19 także wpływają na poziom niedożywienia wśród dzieci.²
 

_{RYS. 1 Częstotliwość występowania zaburzeń i liczba dotkniętych (w milionach)
Źródło: UNICEF, WHO, World Bank Group Joint Malnutrition Estimates, 2023 edition.}

Wykresy przedstawiają odsetek oraz liczbę dzieci poniżej 5 r.ż. dotkniętych zahamowaniem wzrostu, wyniszczeniem i nadwagą, w skali światowej w latach 2000-2022

Zaburzenia wzrastania mają tendencje spadkową od 2000 roku, jednak aby osiągnąć cel do 2030 roku, postęp musi być szybszy.

Wyniszczenie niestety utrzymuje się na alarmującym poziomie, a aby osiągnąć cel związany z nadwagą do 2030 roku, konieczna jest zmiana trajektorii trendu.